یارانه باید از مسیر فروش کتاب به کتابفروش برسد نه کالاهای دیگر

علی رمضانی مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تخصیص کاغذ داخلی و خارجی به ناشران و همچنین فرآیند عملکرد سامانه خرید از کتابفروشی گفت: مجموع کاغذ توقیفی که در اختیار قرار گرفته است حدود سه هزار و پانصد تن است این در حالی است که مصرف کشور در سال براساس آمار ثبتی خانه کتاب و ادبیات ایران بیش از ۴۰ هزار تن در بخش نشر است.

وی افزود: از میان کاغذهای تحویل گرفته شده بخشی مربوط به تعهدات دوره دولت قبل به ناشران بود. یعنی در دوره قبل مواردی را تخصیص داده و از ناشران مبالغی را دریافت کرده، اما کاغذ تحویل نشده بود. بنابراین پس از دریافت اولین محموله کاغذ توقیفی ابتدا تعهدات سامانه انجام شد و بعد الباقی تخصیص پیدا کرد. اما برای تخصیص باقی موارد چند ملاک در نظر گرفته شد. اول اینکه ناشر در مراحل قبل به چه میزان کاغذ دریافت کرده است، دوم اینکه برای چه میزان از کاغذ دریافت شده درخواست نظارت داده است. باید دید آیا کاغذ تحویلی قبلی به کتاب تبدیل شده است یا در بازار فروخته شده؛ سوم بررسی میزان فعالیت ناشر بر اساس اعلام وصول است.

مدیرعامل خانه کتاب در ادامه گفت: ملاک بعدی بحث موضوع کتابهای ثبت شده برای دریافت است. این بند با استناد به قانون اهداف و وظایف تشکیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشخص شده است. در آئین نامه کاغذ بند ۶ تصریح دارد که کتابی که با کاغذ دولتی منتشر شده است باید عبارت «این کتاب با کاغذ حمایتی منتشر شده است» را در شناسنامه داشته باشد؛ البته متأسفانه قبلاً بر اجرای این بند نظارت نمی‌شد. اما کمیته جدید از ابتدا تاکید کرد این بند باید اجرایی شود و شمارش کتاب‌هایی که این بند را نداشتند مورد قبول واقع نشد. این مسئله از این باب بود که مخاطب بداند کتابی که تهیه می‌کند آیا با کاغذ حمایتی است و حداقل این تأمل و سوال را داشته باشد که قیمت گذاری آن چگونه است؟ طبیعتاً این مسئله تبدیل به یک مسئولیت و مطالبه اجتماعی شود. به طور مشخص در دوره قبل بعضی از ناشران که بیشترین حجم کاغذ را دریافت کردند پرچمدار و جلودار قیمتگذاری بالا در بازار هم بودند و هستند.

رمضانی گفت: مثلاً ناشر علی رغم دریافت کاغذ دولتی قیمت بالایی برای کتاب قرار می‌داد و با همان کتاب‌ها به نمایشگاه می‌آمد و فروش داشت؛ به این ترتیب در این مرحله هم بیشترین یارانه را دریافت می‌کرد. قابل توجه اینکه از زمانی که بر اجرای این بند نظارت دقیق می‌شود برخی از این ناشران درخواستی را برای دریافت ثبت نکرده اند.

وی درباره روند تخصیص کاغذ به ناشران گفت: فرآیند به این شکل است که ناشر کتابهای مدنظر خود که مجوز آن را از اداره کتاب دریافت کرده را ثبت می‌کند و بدین ترتیب در جلسه تخصیص با ملاک‌هایی که در بالا گفته شد مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ پس از تصویب در صفحه شخصی ناشر در سامانه کاغذ اطلاع رسانی می‌شود و ناشران پس از واریز وجه حواله را دریافت و به برای دریافت کاغذ به انبار مراجعه می‌کنند.

مدیرعامل خانه کتاب با اشاره به اینکه در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۱ سه هزار و ۵۷۳ ناشر فعال بودند افزود: در سه ماهه تابستان گذشته ۲۵۱ مورد از ناشران ۱۱ تا ۲۰ عنوان را منتشر کردند همچنین ۵۰۲ ناشر ده عنوان اعم از چاپ اول، تجدید چاپ، کودک، کم صفحه را منتشر کرده است. طبق دسته بندی خانه کتاب در دهه ۹۰ ناشرانی که بالای ۲۰ عنوان کتاب چاپ اول و تجدید چاپ در یکسال داشته باشند ناشر پرکار خوانده می‌شوند در این دسته بندی ۲۵۰ ناشر حضور دارند که در سه ماه ۲۰ عنوان را منتشر کرده‌اند.

رمضانی در پاسخ به مشکلات واردات کاغذ و تخصیص کاغذ داخلی به ناشران گفت: واردات کاغذ همچنان توسط معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد در حال پیگیری مراحل ترخیص و … است. اما در مورد کاغذ ایرانی بحث با چند کارخانه در حال پیگیری است؛ تولید کارخانه چوب و کاغذ مازندران مطابق قراردادی که از شهریورماه داشتیم راه افتاده و مطابق پیش ثبت نامی که ناشران داشته اند در حال دریافت وجه و تحویل به ایشان است.

تخصیص یارانه مجازی خرید کتاب به معنی صرف هزینه برای کتاب است

رمضانی در بخشی دیگری از سخنانش درباره سامانه خرید از کتابفروشی‌ها گفت: یکی از ویژگی‌های این سامانه این است که می‌توان با درصد بالایی مطمئن شد یارانه صرف خرید کتاب می‌شود و تخلفات کاهش می‌یابد.

وی در پاسخ به این سوال که در دوره قبل چرا جلوی تخلفات گرفته نمی‌شد، گفت: حسب شنیده‌ها این ایده وجود داشته که بالاخره تمام این مبلغ به کتابفروشی‌ها می‌رسد هرچند که کتاب هم با آن تهیه نشود. در حالی که این یارانه برای رونق دادن به فروش کتاب در این کتابفروشی‌ها است و نباید صرف افزایش فروش کالا در کتابفروشی ها شود. هر مقدار فروش موارد دیگر افزایش یابد از حجم کتاب در این مراکز کم می‌شود و به تدریج ماهیت کتابفروش‌ها تغییر می‌کند. مطلب دیگر اینکه فقط ساکنان شهرهای دارای کتابفروشی می‌توانستند از یارانه دولت استفاده کنند و با توجه به اینکه تعداد کتابفروشی‌ها در کشور کم است بسیاری از مردم از این خدمت محروم می‌شدند. به همین دلیل باید اقدامی صورت می‌گرفت تا همه به صورت برابر بتوانند از یارانه برخوردار شوند و از آن استفاده کنند.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران گفت: برای اولین بار یارانه همه کتابفروشی ها مساوی قرار گرفته تا بتوانند متناسب با خدمتی که به مردم سراسر کشور ارائه می‌دهند از یارانه بهره‌مند شوند.

وی درباره آمار یک ماهه سامانه خرید از کتابفروشی افزود: در حال حاضر از بیش چهار هزار ناشر کتاب در این سامانه حضور دارد که این آمار منحصر بفرد است حتی در زمان نمایشگاه‌های حضوری و مجازی کمتر از سه هزار ناشر آثارشان را عرضه کردهاند. کتابفروشی‌های حاضر در سامانه قریب چهار میلیون نسخه کتاب را به مردم عرضه کرده اند. گام بعدی توزیع هدفمند یارانه به محتوا است. همان سیاستی که در قانون تشکیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است تکلیف حوزه‌هایی که این وزارتخانه باید از آن حمایت کند را مشخص کرده است. لذا امکان اعمال چنین سیاستی که قبلاً فراهم نبوده در این سامانه فراهم خواهد شد.

وی در پاسخ به این سوال که چرا کتابفروشی‌ها از این سامانه استقبال فوق‌العاده نکردند، گفت: استقبال که داشته اند اما به صورت تدریجی در حال افزایش است. هیچ کتابفروشی مجبور به حضور در این سامانه نیست. بلکه کتابفروشی‌هایی که قصد ارائه خدمات به تمام مردم کشور را دارند در آن مشارکت کرده‌اند و در ازای ارائه خدمات یارانه دریافت می‌کنند. تعداد هم به تدریج در حال افزایش است و اکنون به بیش از ۲۱۰ کتابفروشی رسیده است. گردش و فروش کتاب در کتابفروشی‌هایی هم که در سامانه هستند و خدمات خوبی به مردم ارائه داده اند به صورت قابل توجه افزایش پیدا کرده است. به طور مثال دوازده کتابفروشی ظرف یک ماه بیش از هزار نسخه کتاب فروخته اند و بیست و شش کتابفروشی دیگر بیش از ۵۰۰ نسخه فروخته اند. سه کتابفروشی ظرف یک ماه بیش از ۱۵۰ میلیون تومان کتاب فروخته اند. اکثر کتابفروشی‌های حاضر در سامانه به ۳۱ استان کشور کتاب ارسال کرده اند و خدمات ارائه داده اند.

رمضانی در ادامه با اشاره به این‌که یارانه باید از مسیر فروش کتاب به کتابفروش برسد و در پاسخ به این سوال که چرا امکان فعال کردن یارانه خرید حضوری کتاب نیست، گفت: راهکاری که بتوان تضمین داد که یارانه نقد نشود و صرف کتاب شود تاکنون پیدا نشده است. البته این موضوع منتفی نیست و هم همکاران ما در خانه کتاب و ادبیات ایران و هم برخی کتابفروشان عزیز در حال جستجوی راهکار هستند. به صورت عمومی هم در تشکل‌ها و گروه‌هایی که کتابفروشان کشور در آن حضور دارند اعلام شده است که اگر راهکاری پیدا شود از آن استقبال می‌کنیم و اجرایی خواهد شد. البته این هم بیان شده که این سامانه رفع کننده تمام مشکلات این حوزه نخواهد بود و اقدامات دیگری هم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر دستگاه‌ها در حال اجراست.